music history > course > preklassiek
Pre-klassieke tijd
Voor de periode van de Weense klassieken met de bekende componisten als Mozart en Haydn is er nog een overgangsperiode. Die noemen we preklassieke tijd, die zich kenmerkt door vereenvoudiging van de muzikale taal die zich, zij het niet bij iedereen even sterk, al aan bij de laatste generatie 'barok'-componisten aankondigt. Er zijn verschillende invloeden:
-
Lichte muziek van Francois Couperin
In de clavecimbelsuites (al uit de jaren twintig) van François Couperin (1668-1733) treffen we een lichte stijl, rococo, de 'galante stijl'(= Elegante stijl) aan: een zangerige en zeer rijk en gracieus versierde melodiek met een losse begeleiding binnen heldere, makkelijk te overziene vormen (dansen, geperiodiseerde melodische structuren). Deze enigszins zwoele karakter- en stemmingsstukken zijn gemakkelijk aansprekend en onderhoudend, in tegenstelling tot de cerebrale stijl van bijvoorbeeld Bach. Een gemakkelijke, aangename, harmonieuze muziek.
-
Virtuoze muziek van Domenico Scarlatti
Ook de muziek van Domenico Scarlatti (1685-1757), componist van honderden eendelige en monothematische sonates voor klavier, en evenals Couperin een tijdgenoot van Bach, is doorgaans vooral sierlijk, gemakkelijk aansprekend (hoe virtuoos ook) en onderhoudend. De nadruk ligt op de bovenstem: een eenvoudige melodie, uitsluitend in de bovenstem, en een losse begeleiding met korte herhalingen van motieven en zinsdelen. Zijn sonates zijn toonbeelden van helderheid en overzichtelijkheid, niet alleen melodisch, maar ook harmonisch. Scarlatti is een van de grondleggers van de klassieke sonatehoofdvorm. Let in het filmpje ook op de hand-over-hand-techniek!
- Vader Bach ouderwets...
Het is een tijd waarin Bach -met zijn ingewikkelijk, goed doorwrochte fuga's en canons- ook voor zeer ouderwets versleten wordt. Ook door zijn zonen. Zowel Carl Philipp Emanuel Bach (1714 - 1788) als Wilhelm Friedemann Bach (1710 - 1784) schrijven muziek in de nieuwe stijl, die eenvoudig is en direct het hart moet roeren. We kennen er de volgende termen voor: Empfindsamkeit (gevoelige stijl) en de heftige variant Sturm und Drang. Muziek met veel verrassingen...
- Stamic (Stamitz) en de Mannheimer Schule
Belangrijk voor de Empfindsamkeit is ook de zogenaamde Mannheimer Schule (o.a. Johann Stamic, 1717-1757 en zonen Anton en Carl). De Mannheimers sloten vooral aan bij de Italiaanse opera-ouverture (sinfonia, voorloper van de symfonie). Deze 'sonate voor orkest' was, evenals zijn Franse tegenhanger, driedelig met de tempoverhoudingen: snel-langzaam-snel. Ook voegden zij na het tweede deel soms een menuet, waardoor de sinfonia een vierdelige structuur kreeg, zoals definitief bij Haydn.
De Mannheimers zijn vooral van grote betekenis geweest voor de orkesttechniek van de achttiende eeuw. Het hof van Mannheim beschikte over een van de beste, meest gedisciplineerde orkesten van Europa. Het crescendo van dit orkest (overgangsdynamiek naast terrassendynamiek) was een begrip in de achttiende eeuw. Het idee van één basis-affect (gestileerde emotie) werd losgelaten. Binnen één deel werden verschillende stemmingen tegen elkaar afgezet.
terug naar hoofdscherm